گلیسیرین

گلیسرول یک ترکیب شیمیایی با ساختار پروپان است که در ترکیب آن سه گروه هیدروکسیل حضور دارد. به همین دلیل این الکل سه عاملی بسیار قطبی ست و در آب محلول است و با توجه به حضور پیوندهای هیدروژنی آب و رطوبت را به خود جذب می کند. به همین ترتیب و به علت حضور این گروه های هیدروکسیلی، گلیسیرین الکلی از خانواده ی پلی ال (polyol) هاست. گلیسیرین را می توان در انواع بدون رنگ تا قهوه ای مشاهده کرد. گلیسیرین با مزه ی کمی شیرین، بدون بو، غیر سمی، شفاف و ویسکوز است. ساختار گلیسیرین را می توان در لیپیدهایی به نام گلیسیرید نیز شاهد بود.

گلیسیرین چیست ؟

گلیسیرین Glycerin از جمله ترکیبات شیمیایی بسیار کاربردی می باشد که از کنار هم قرار گرفتن و پیوند بین سه عنصر کربن اکسیژن و هیدروژن تشکیل می شود . گلیسیرین جزو خانواده الکل ها محسوب می شود و یک الکل سه عاملی می باشد. گلیسیرین در ساختار خود ، سه گروه هیدروکسیل OH دارد که با پیوند های هیدروژنی به یک دیگر متصل شده‌اند .

گلیسرین یک ترکیب ارگانیک است که با نام های دیگری همچون گلیسرول ، پروپانتریول نیز شناخته شده است . فرمول شیمیایی گلیسیرین به صورت C_۳H_۵(OH)_۳ می باشد . این الکل قندی هم به صورت طبیعی و هم به صورت آزمایشگاهی یافت می شود که کاربردهای مختلفی در صنعت و گرید خوراکی دارد .

گلیسیرین صنعتی 

گلیسیرین صنعتی مایعی روغنی، بی بو و شفاف است که با خلوص بالا طی مراحل صنعتی تهیه می شود. نام دیگر گلیسیرین صنعتی، گلیسیرین مصنوعیست که اشاره به دریافت آن از منابع غیرطبیعی دارد. گلیسیرین مصنوعی از نفت ساخته می شود.

گلیسیرین صنعتی را طی فرآیند اپی کلرهیدرین تولید می کنند. گلیسرول در روند تولید گسترده ی بیودیزل ها یک ماده ی زائد به حساب می آید و از این نظر ممکن است مقرون به صرفه برای تولید نباشد، با این وجود کاربردهای متنوع آن به حفظ بازار گلیسیرین کمک کرده است.

گلیسیرین صنعتی را می توان از راه های مختلفی از پروپیلن نیز تولید کرد. البته که این فرآیند ارزان قیمت نیست. فرآیند تولید این ماده از پروپیلن بدون آنکه از کلر استفاده شود عبارت است از: سنتز گلیسرول از آکرولئین و اکسید پروپیلن.

عوارض جانبی گلیسیرین صنعتی

این ماده به طور کلی برای بزرگسالان بی خطر است. هرچند گلیسیرین صنعتی می تواند باعث مشکلات گوارشی ای مانند استفراغ، نفخ، اسهال و تشنگی شود و همچنین سردرد و سرگیجه به دنبال داشته باشد. در صورت تزریق مستقیم به داخل ورید، به گلبول های قرمز آسیب می زند. برای زنان باردار نیز استفاده از گلیسیرین پیشنهاد نمی شود.

اطلاعات شیمیایی گلیسیرین

نام شیمیایی: گلیسیرین

نام آیوپاک: پروپان – ۱و۲و۳ تری ال

اسامی مترادف با گلیسیرین: گلیسرول،Glycerin ، Glycerin

فرمول شیمیایی:  C3H8O3

جرم مولی: ۹۲.۰۹ g/mol

گرید محصول: گلیسیرین صنعتی

شکل ظاهری:  گلیسیرین مایعی زلال ، بی رنگ و بدون بو می باشد

دمای ذوب:  ۱۷.۸ درجه سانتی گراد

دمای جوش: ۲۹۰ درجه سانتی گراد

انحلال پذیری: در آب قابل انحلال و اختلاط است.

دانسیته: ۱.۲۶ g/cm³

فشار بخار: ۰.۰۰۳ mmHg (50 °C)

ویسکوزیته: ۱.۴۱۲ Pa · s

در ادامه MSDS گلیسیرین را بررسی می کنیم:

MSDS  به عنوان اطلاعات فنی و شیمیایی و ایمنی هر محصول شامل موارد زیر است:

1. نحوه استفاده صحیح از ماده

1. محیط و شرایط نگهداری ماده
2. نکات ایمنی مرتبط با جابجایی و انتقال ماده
3. نحوه مقابله با صدمات و خطرات ناشی از ماده(بعد از وقوع آسیب)

MSDS گلیسیرین صنعتی :

گلیسیرین صنعتی غیر سمیست و در استفاده از ترکیبات حاوی این ماده ایمن می باشد.

گلیسیرین خاصیت اشتعال زایی ندارد.

در حالی که این ماده غیرسمی محسوب می شود با این وجود بخارات آن ممکن است برای گروه های حساس تحریک کننده باشد.

در برخی محصولات امکان رخداد حساسیت و آلرژی، خارش و کهیر وجود دارد

گلیسیرین صنعتی می تواند موجب خشکی و دهیدراته شدن و در نتیجه مشکلات پوستی شود.

گلیسیرین صنعتی را باید در محل های خشک و خنک نگه داری شوند.

انواع دیگر گلیسیرین :

گلیسیرین را به روش های مختلفی می ‌توان تولید کرد و از آن استفاده کرد. این ترکیب شیمیایی کاربردی به سه روش گیاهی،حیوانی و آزمایشگاهی تولید می شود که در این قسمت به شرح این سه روش می پردازیم :

گلیسیرین گیاهی :

گلیسیرین گیاهی از چربی های تری گلیسیرید ساخته می شود . برای این منظور چربی گیاهانی که حاوی تری گلیسیرد هستند همچون هسته خرما ، روغن نارگیل ، روغن نخل و … را استخراج می کرده و آن را با بازهای قوی همچون سدیم هیدروکسید ، تحت فشار بالا ، وارد واکنش می کنند . با انجام این فعالیت ، پیوند گلیسیرین از اسیدهای چرب جدا می شود و با آب مخلوط می شود . در نهایت محلول بدست آمده را تصفیه کرده و گلیسیرین تولید می شود .

گلیسیرین حیوانی :

چربی های حیوانی طی واکنش هیدرولیز ، با کمک سدیم هیدروکسید می توانند به گلیسیرین تبدیل شوند . گلیسیرین حیوانی کاربردهای متفاوتی دارد اما از این نوع گلیسیرین بیشتر برای ساخت و تولید انواع صابون ها استفاده می شود .

گلیسیرین آزمایشگاهی یا سنتزی :

در روش سنتزی گلیسیرین می ‌تواند از عصاره قندی نیشکر و ذرت تولید شود . به علاوه از تقطیر جز جزء نفت و پروپیلن نیز می توان گلیسیرین بدست آورد .

همچنین در آزمایشگاه می توان کلروپروپان را هیدرولیز کرده و گلیسیرین با خلوص بیش از ۹۰ درصد را تولید کرد . از آنجایی که گلیسیرین تولید شده به این روش بسیار خالص بوده برای موارد دقیق همچون ساخت داروها مورد استفاده قرار می گیرد.

تاریخچه گلیسیرین

اولین بار گلیسیرین به عنوان یک محصول جانبی در صنعت صابون سازی مورد توجه قرار گرفت. کاشف آن شیمیدان سوئدی، کارل ویلهلم شیله، بود که در سال ۱۷۷۹ آن را کشف کرد و گلیسیرین را با عنوان “اصل شیرین چربی” نامگذاری کرد. او از حرارت دادن روغن زیتون و مونو اکسید سرب، گلیسیرین را تهیه کرد. خود کلمه ی گلیسرول و گلیسیرین از ریشه ی یونانی کلمه به نام گلوکز به معنای شیرینی بر آن باقی مانده است. سال ها بعد در سال ۱۸۸۶ میلادی، دو دانشمند فرانسوی با نام های بارتلت و لوکئا فرمول شیمیایی آن را کشف کردند.

روش تولید گلیسیرین:

گلیسرول به صورت طبیعی از منابع گیاهی روغنی مانند نخل روغنی و نارگیل به دست می آید. می دانیم که تری گلیسیریدها حاوی زنجیره هایی طولانی از استرهای گلیسرول با اسیدهای کربوکسیلیک است. این تری گلیسیرید ها را می توان طی فرآیندی، با هیدروکسید سدیم، تبدیل به صابون کرد. گرچه این روند عمده ترین راه برای ساخت گلیسیرین است، با این وجود درصد خلوص آن می تواند متفاوت باشد که در نتیجه به تعیین کیفیت آن منجر می شود. برای دریافت گلیسرول با خلوص بالا، می توان آن را وارد فرآیند تقطیر چند مرحله ای کرد. به همین ترتیب گلیسرول خام را می توان از هیدرولیز تری گلیسیرید ها به دست آورد.

کاربردهای گلیسیرین:

گلیسیرین به علت خواص و ویژگی های متعددی که دارد، کاربردهای گسترده در صنایع گوناگون همچون صنعت داروسازی، صنعت تولید لوازم آرایشی و بهداشتی، صنایع غذایی، صنعت تولید رنگ، صنعت تولید صابون، صنعت تولید کاغذ، صنایع نساجی، صنعت تولید لاستیک، صنعت تولید پلاستیک، صنعت برق و الکترونیک و… دارد. در این قسمت سعی کرده ایم شما را با برخی از کاربردهای اصلی این ماده آشنا کنیم…

گلیسیرین در صنایع غذایی:

گلیسیرین دارای طعمی شیرین می باشد. به همین علت از این ماده به عنوان نوعی شیرین کننده در صنایع غذایی استفاده می شود. همچنین از دیگر خواص منحصر به فرد گلیسیرین می توان به جاذب رطوبت بودن آن اشاره کرد. به علت وجود این خاصیت از آن به عنوان نوعی ماده افزودنی استفاده می شود که توانایی حفاظت از کیفیت محصول و ایجاد بافتی نرم را دارا می باشد. گلیسیرین در تولید کیک و همچنین خمیر فوندانت بسیار کاربردی است.

گلیسیرین در صنعت داروسازی:

گلیسیرین از جمله محصولات شیمیایی کاربردی در صنعت داروسازی محسوب می ‌شود. در واقع از این ماده شیمیایی برای تولید انواع قرص ها، کپسول ها، پماد ها، مواد ضدعفونی کننده و… استفاده می شود. زیرا این ماده خواص و ویژگی های بسیار زیادی دارد‌.

از کاربردهای این ماده شیمیایی می توان به استفاده از آن در شیاف، داروهای بیهوشی، داروهای ضد سرفه، آنتی بیوتیک ها، داروهای عفونت گوش و… اشاره کرد.

گلیسیرین در لوازم ارایشی بهداشتی:

گلیسیرین خواص گوناگونی همچون خاصیت جذب رطوبت و همچنین نگهداری رطوبت در پوست دارد‌. همچنین می ‌تواند به متعادل سازی میزان PH پوست کمک کند. به همین علت از آن برای تهیه و تولید لوازم بهداشتی همچون انواع لوسیون ها، کرم های صورت و بدن، پاک کننده های پوست و… استفاده کرد.

گلیسیرین در سیگارهای الکترونیکی

گلیسیرین و مونو پروپیلن گلیکول از مواد تشکیل دهنده ی مایع سیگار الکترونیک می باشد و طی فرآیند بخارسازی الکترونیکی، به دود سیگار تبدیل می شود.

خواص گلیسیرین برای پوست و مو

گلیسیرول به طور کلی در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی و مراقبتی پوست و مو، مانند شامپوها، لوسیون ها، صابون ها، کرم های آرایشی و مرطوب کننده برای بهبود وضعیت رطوبت پوست و مو، ایجاد نرمی و براقیت، معطر کردن مورد استفاده قرار گرفته و می توان حضور آن را در طیف گسترده ای از محصولات آرایشی و بهداشتی شاهد بود.

گلیسرول را می توان سومین ماده ی پرکاربرد در محصولات آرایشی و بهداشتی دانست، دو مورد اول آب و رایحه ها می باشد.

در صورتی که پوست و مو دچار کمبود آب شوند، در لایه های ابتدایی خود رطوبت را از دست می دهند و اصطلاحا دهیدراته می شوند. در این حالت، گلیسیرین با عملکرد حفظ رطوبتی که دارد و همچنین با تکشیل یک لایه ی چربی بر روی پوست، به جذب رطوبت کمک می کند و همچنین فرصت کافی برای نفوذ رطوبت به اعماق لایه های پوست را  می دهد. در این صورت، از دهیدراته شدن پوست جلوگیری می شود. این الکل چرب، خاصیت نرم کنندگی قدرتمندی دارد، در نتیجه بر لایه های ابتدایی پوست قرار می گیرد و با نرم کردن آن، به جدا شدن سلول های مرده کمک می دهد.

مضرات گلیسیرین

گلیسیرین نیز همچون سایر مواد شیمیایی می ‌تواند برای انسان مضراتی داشته باشد . پس در زمان استفاده از گلیسیرین ، می بایست در محیطی مجهز آزمایشات مختلف انجام شود .

مضرات گلیسیرین برای پوست صورت

در زمان استفاده از گلیسیرین ، باید از لباس مخصوص ، دستکش ، عینک و ماسک استفاده شود . چرا که اگر این ماده شیمیایی در مجاورت پوست انسان قرار بگیرد ممکن است باعث تحریک پوست شود . در این صورت سطح پوست را با آب و صابون شست و شو دهید و همان قسمت را با نرم کننده بپوشانید اما اگر میزان التهاب و سوزش بالا باشد ، باید فوری به پزشک مراجعه کنید و تحت درمان قرار گیرید .

به علاوه اگر این ماده به داخل چشم نفوذ پیدا کند ، بلافاصله در صورت داشتن لنز ، لنز را از چشم فرد خارج کرده و چشم را با آب سرد به صورت کامل شست و شو دهید و فورا به پزشک مراجعه کنید .

بوییدن گلیسیرین

استنشاق و بوییدن گلیسیرین نیز می تواند برای فرد مشکلات ریوی و مشکلات تنفسی ایجاد کند . در صورت استنشاق گلیسیرین فرد را به محیطی آزاد منتقل کنید تا تنفس وی به حالت عادی قرار گیرد . اما گاهی مضرات این ماده می تواند بسیار بیشتر از تنگی نفس باشد ، در این صورت تنفس مصنوعی برای فرد انجام داده و در کوتاه ترین زمان به مراکز درمانی منتقل شود .

در صورت خوردن این ماده شیمیایی می بایست فرد را به استفراغ وادار کنید و فورا به پزشک مراجعه کنید .