اسید باتری چیست؟
عبارت اسید باتری، می تواند به هر نوع اسیدی که در یک سلول شیمیایی یا باتری، مورد استفاده قرار می گیرد، اطلاق شود. اما اغلب این اصطلاحی است که اسید مورد استفاده در باتری های سرب اسیدی مثل باتری های موجود در وسایل نقلیه موتوری را در بر می گیرد. اسید باتری وسایل نقلیه موتوری، که شامل ۳۰-۵۰٪ اسید سولفوریک (H2SO4) در آب است، با نام اسید باتری شناخته می شود. این اسید دارای کسر مولی ۲۹ تا ۳۲% اسید سولفوریک، چگالی ۱.۲۵ تا ۱.۲۸ کیلوگرم در لیتر و غلظت ۴.۲ تا ۵ مول در لیتر است pH حدودا برابر با ۰.۸ دارد.
بنابراین به طور خلاصه در تعریف اسید باتری، می توان گفت، اسید باتری یک نام رایج برای اسید سولفوریک (صفحه خرید اسید سولفوریک) یا سولفوریک اسید (UK) است که به عنوان یک اسید معدنی، با فرمول شیمیایی H2SO4 شناخته می شود. این اسید در دسته اسیدهای قوی قرار داشته و بسیار خورنده است. درنتیجه می تواند منجر به سوختگی شدید در سطوح مانند پوست شود. همچنین به سبب واکنش پذیری بالا، آن را اغلب در شیشه یا سایر ظروف غیر واکنشی نگه داری می کنند.
خواص و ویژگی های اسید باتری
همانگونه که گفتیم اسید باتری، مانند سایر اسیدهای قوی، بسیار خورنده بوده و می تواند به شدت با پوست و غشاهای مخاطی واکنش نشان دهد و همچنین گرمای زیادی را آزاد کند. از دیگر ویژگی های اصلی اسید باتری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اسید باتری یک مایع قطبی است.
- اسید باتری به دلیل اسیدی بودن، رسانایی الکتریکی بالایی دارد.
- اسید باتری در حالت خالص بدون رنگ است، اما می تواند به راحتی ناخالصی ها را گرفته و تغییر رنگ دهد.
- این ماده با وجود آزاد کردن گرما، اما قابل اشتعال نیست.
- بر خلاف سایر مایع های اسیدی، بدون بود است.
- چگالی اسید باتری حدودا دو برابر آب بوده و معادل ۱.۸۳ گرم بر سانتی متر مکعب می باشد.
انواع اسید باتری
اسید سولفوریک یا اسید باتری بر اساس میزان غلظت و کاربردی که دارد، دارای انواع مختلفی است:
- در صورتی که غلظتی کمتر از ۲۹% یا ۴.۲ mol/L داشته باشد: اسید باتری رقیق نامیده می شود.
- اگر غلظتی بین ۲۹ تا ۳۲٪ یا ۴.۲ تا ۵.۰ mol/L داشته باشد: این میزالن غلظت مورد نیاز برای استفاده در باتری سربی وسایل نقلیه است.
- اگر غلظت آن بین ۶۲% تا ۷۰% یا ۹.۲ تا ۱۱.۵ mol/L باشد: اسید محفظه یا اسید کود نامیده می شود.
- اگر غلظتی بین ۷۸% تا ۸۰% یا ۱۳.۵ تا ۱۴.۰ mol/L داشته باشد: اسید برج یا اسید گلوور نامیده می شود.
- در صورتی که غلظتی برابر با ۹۳.۲% یا ۱۷.۴ mol/L داشته باشد: اسید باتری اسید ۶۶ درجه Bé نامیده می شود.
- در صورتی که غلظت آن ۹۸.۳% یا ۱۸.۴ mol/L باشد: اسید باتری غلیظ نامیده می شود.
- اسید سولفوریک با غلظت ۱۰۰%، SO3 را در نزدیکی نقطه جوش خود از دست داده و تبدیل به غلظت ۹۸.۳٪ می شود.
اسید باتری چگونه عمل می کند؟
باتری های سرب اسیدی موجود در وسایل نقلیه موتوری، اغلب از دو صفحه سربی با بار الکتریکی متفاوت تشکیل شده اند که توسط یک مایع یا ژل حاوی اسید سولفوریک در آب از هم جدا می شوند. این باتری ها از طریق واکنش های شیمیایی، قابل اتمام و همچنین شارژ مجدد هستند. هنگامی که باتری در حال استفاده و یا در حال خروجی است، الکترون ها، از صفحه سربی با بار منفی به سمت صفحه سربی با بار مثبت حرکت می کنند. در این حالت در هر کدام از دو صفحه، واکنش های شیمیایی متفاوتی رخ می دهد که واکنش صفحه با بار منفی شامل Pb(s) + HSO۴–(aq) → PbSO۴(s) + H+(aq) + 2 e– و واکنش صفحه با بار مثبت شامل PbO۲(s) + HSO۴– + ۳H+(aq) + 2 e– → PbSO۴(s) + 2 H۲O(l) می باشد.
هنگامی که باتری کاملا شارژ شد، صفحه سربی با بار منفی، الکترولیت اسید باتری غلیظ و صفحه سربی با بار مثبت، دی اکسید را هدایت می کند. در صورتی که باتری، بیش از حد نیاز شارژ شود، الکترولت های موجود در آب، گاز هیدروژن و گاز اکسیژن تولید می کنند که البته از بین خواهند رفت. اما برخی از انواع باتری ها، امکان اضافه کردن آب برای جبران این تلفات را فراهم می کنند.
پس از آنکه باتری تخلیه شد، واکنش معکوس، منجر به تشکیل سولفات در هر دو صفحه سربی می گردد. اما در صورتی که باتری به طور کامل تخلیه گردد، دو صفحه سولفات سربی یکسان، که توسط آب از هم جدا شده اند، ایجاد می شوند. بدین معنا که صفحات بار مثبت و منفی خود را از دست داده و باهم مشابه می شوند. در این حالت، به دلیل از دست رفتن باز الکتریکی صفحات سربی، امکان شارژ مجدد باتری وجود نخواهد داشت و بی مصرف محسوب می شود.
خطرات ناشی از تماس با اسید باتری
همانگونه که گفته شد، اسید باتری یک اسید قوی و بسیار خورنده است که می تواند در تماس با پوست یا چشم منجر به ایجاد آسیب و سوختگی گردد. از جکله و عوارض و خطرات تماس مستقیم با اسید باتری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تحریک پوستی: تحریک پوستی اشاره به هر گونه قرمزی یا تورم بر روی پوست دارد منجر به سوزش و خارش موقتی می گردد، اما اغلب خود به خود از بین می رود.
- سوختگی: تماس مستقیم پوست با اسید باتری می تواند منجر به سوختگی شیمیایی در پوست شود. این نوع سوختگی ها ممکن است بلافاصله ظاهر نشوند و بروز علائم آن ها از چند دقیقه تا چند ساعت به طول بینجامد.
- آسیب به چشم ها: مایع اسید باتری یا دود و گاز ناشی از آن، در صورت تماس با هر نقطه نزدیک به چشم، می تواند منجر به آبریزش، قرمزی و التهاب در چشم گردد. تماس نستقیم مایع اسید با چشم می تواند حتی منجر به اختلال در بینایی و حتی از دست دادن آن شود. در این صورت، باید فورا چشم ها را با آب به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه شسته و بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
- تحریک تنفسی: قرار گرفتن در معرض گاز یا دود ناشی از اسید باتری، می تواند به ایجاد مشکلات تنفسی و گرفتگی در قفسه سینه منجر گردد. تشدید این حالت، به ایجاد سرگیجه یا حالت تهوع می انجامد. در این صورت باید بلافاصله فضای آغشته به اسید را ترک کرده و به پزشک مراجعه کنید.