گلوکونات سدیم (sodium gluconate) نوعی ترکیب با فرمول شیمیایی NaC۶H۱۱O۷ است. گلوکونات سدیم، یک نمک سدیم آلی نامحلول است که متعلق به خانواده هیدروکسی کربوکسیلیک می باشد. این نوع نمک ها در طبیعت وجود دارند. گلوکونات سدیم هم به صورت خوراکی و هم صنعتی تولید می شود. این ماده به شکل جامد و بلور دانه ای است و در آب حل می شود. از ویژگی های گلوکونات سدیم می توان به تجدید پذیر بودن، غیر خورنده، غیر سمی و مقاوم بودن در برابر اکسیداسیون اشاره کرد. همراه ما باشید تا در ادامه ی این مقاله بیشتر درباره ی گلوکونات سدیم یاد بگیریم.
گلوکونات سدیم چیست؟
گلوکونات سدیم ماده ای بسیار پر استفاده است و مشخصات ظاهری آن به شک یک پودر سفید رنگ می باشد. گلوکونات سدیم از سدیم، آب و گلوکونیک اسید ایجاد می شود. گلوکونات سدیم به راحتی در آب حل می شود و به عنوان یک افزودنی کاربردی شناخته می شود. شماره ی علمی گلوکونات سدیم E574 است. در صنایع مختلفی از گلوکونات سدیم استفاده می شود و خواص فراوانی دارد.گلوکونات سدیم اغلب به عنوان یک ماده شیمیایی در محصولات بهداشتی و بهینه‌سازی فرآیندهای صنعتی به کار میرود. در صنایع مختلفی مانند: مصالح، ساختمان سازی، آرایشی بهداشتی به وفور از گلوکونات سدیم استفاده می شود.
گلوکونات سدیم چگونه تولید می شود؟
روش تولید گلوکونات سدیم به طور اصولی از فرآیند هیدرولیز گلوکونات گلوکز با استفاده از آنزیم گلوکونات است. این روش شامل چند مرحله می‌شود:مرحله ی اول تهیه ی گلوکز است .گلوکز به عنوان ماده اولیه تولید گلوکونات سدیم استفاده می‌شود. گلوکز معمولاً از نشاسته یا سایر منابع گلوکزی به‌دست می‌آید. در مرحله ی بعد باید گلوکز را هیدرولیز کنیم. گلوکز به وسیله آنزیم گلوکونات به گلوکونات تبدیل می‌شود. این واکنش هیدرولیزی است که با استفاده از آنزیم گلوکونات انجام می‌شود.
C6H12O6 (گلوکز) + H2O → C6H11O7 (گلوکونات)
پس از هیدرولیز، باید گلوکونات به‌دست آمده را تصفیه و از ترکیبات مضر جدا کنید. این مرحله شامل تصفیه به وسیله فرآیندهای فیزیکی یا شیمیایی مانند فیلتراسیون یا استخراج است.گلوکونات به وسیله افزودن یا واکنش با هیدروکسید سدیم به گلوکونات سدیم تبدیل می‌شود.
C6H11O7 (گلوکونات) + NaOH (هیدروکسید سدیم) → C6H11O7Na (گلوکونات سدیم)
در آخرین مرحله ی کار، محصول نهایی یعنی گلوکونات سدیم تصفیه می‌شود تا به شکل نهایی با خواص مورد نظر برسد.این روش به دقت کنترل شده و در شرایط بهینه اجرا می‌شود تا به بهترین عملکرد و بهره وری برسد.
کاربرد های گلوکونات سدیم
گلوکونات سدیم، ماده ای بسیار ارزشمند و پرکاربرد است که در طیف گسترده ای از صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. در این بخش به مهم ترین موارد کاربرد گلوکونات سدیم اشاره می کنیم:
کاربرد در صنایع غذایی
در برخی از محصولات غذایی، گلوکونات سدیم به عنوان یک ماده ضد بلعیدگی یا افزودنی تنظیم‌کننده مورد استفاده قرار میگیرد. این ویژگی به تنظیم خواص فیزیکی محصولات کمک می‌کند.برای جلوگیری از تلخی مواد مصرفی در صنایع غذایی، از گلوکونات سدیم استفاده می شود. گلوکونات سدیم یک مکمل غذایی مجاز است و میتوان آن را به هر نوع ماده ی غذایی اضافه کرد. گلوکونات سدیم به عنوان یک ماده جلوگیری از رسوبگذاری در برخی از محصولات مانند عسل و شکر به کار می رود.همچنین گلوکونات سدیم به عنوان یک افزودنی مؤثر در افزایش ماندگاری محصولات مصرفی نظیر نوشابه‌ها، مواد غذایی بسته‌بندی شده و محصولات دیگر به کار میرود.
کاربرد در سیمان و بتن
گلوکونات سدیم به عنوان یک ماده شیمیایی در صنعت ساخت و ساز نیز کاربردهای مختلفی دارد.با اینکه گلوکونات سدیم نوعی قند است که به صورت طبیعی در مواد غذایی مختلفی مانند عسل وجود دارد، اما از گلوکونات سدیم با خلوص بالا برای استفاده در ساخت و ساز بسیار به کار میرود.گلوکونات سدیم به عنوان یک ماده پاکسازی و تمیز کننده سطوح در صنعت ساختمان مورد استفاده قرار میگیرد. این ماده معمولاً برای پاکسازی و حفظ تمیزی سطوح مختلف از جمله کف‌ها، دیوارها و شیشه‌ها استفاده می‌شود.
گلوکونات سدیم می‌تواند به عنوان یک ماده محافظتی برای بتن در ساختمان‌ها مورد استفاده قرار گیرد. این ترکیب ممکن است به عنوان یک افزودنی در مخلوط بتن به کار رود تا مقاومت بتن در برابر عوامل خراب‌کننده مانند نمک‌ها و خوردگی افزایش یابد.در برخی از پروژه‌های ساختمانی، گلوکونات سدیم به عنوان یک پایدارساز خاک مورد استفاده قرار میگیرد. این ترکیب می‌تواند به پایدارسازی خاک در ساخت انواع سازه‌ها کمک کند.
کاربرد در محصولات شستشوی صنعتی
گلوکونات سدیم در ترکیبات مواد شوینده صنعتی به عنوان یک ماده تثبیت‌دهنده و آنتی‌اکسیدان قوی عمل می کند.گلوکونات سدیم به عنوان یک ماده نرم‌کننده آب و همچنین به منظور کاهش سختی آب مورد استفاده قرار میگیرد. این ویژگی‌ها باعث افزایش کارایی محصولات شستشوی صنعتی می‌شود.گلوکونات سدیم به دلیل ویژگی‌های ملایم آن به عنوان یک ماده پاکسازی در محصولات شستشوی صنعتی استفاده می‌شود. این ترکیب به حذف لکه‌های مختلف از سطوح کمک می‌کند.
کاربرد در پزشکی
در پزشکی نیز از گلوکونات سدیم استفاده می شود. در برخی از محصولات دارویی، گلوکونات سدیم به عنوان یک ماده حجیم‌دهنده یا پایدار کننده مورد استفاده قرار می گیرد.گلوکونات سدیم در درمان عفونت‌های چشمی، به خصوص در نوزادان، برای پیشگیری از عفونت‌های ناشی از گونه‌های باکتریایی مورد استفاده قرار میگیرد.هرگونه استفاده از گلوکونات سدیم در حوزه پزشکی باید توسط متخصصین به دقت مورد ارزیابی قرار گیرد و بر اساس دستورات پزشک تجویز شود.
کاربرد در صنایع الکترونیک
گلوکونات سدیم به عنوان یک ماده حفاظتی در برخی از فرآیندهای صنایع الکترونیک استفاده می شود.گلوکونات سدیم به عنوان یک ماده پاکسازی (چربی‌زدایی) در صنایع الکترونیک مورد استفاده قرار میگیرد. این ترکیب به خوبی چربی و آلاینده‌های دیگر را از سطوح الکترونیکی و قطعات الکتریکی حذف می‌کند.گلوکونات سدیم به عنوان یک ماده پوشش‌دهی برای فلزات در فرآیندهای الکتروپولیش و پوشش فلزی مورد استفاده قرار میگیرد. این ویژگی می‌تواند در محافظت از قطعات الکترونیکی و افزایش دوام آنها موثر باشد.
کاربرد در صنایع شیمیایی
برای تولید برخی از محصولات شیمیایی از گلوکونات سدیم استفاده می شود.گلوکونات سدیم می‌تواند به عنوان ماده اصلی برای تولید سایر گلوکونات‌ها مورد استفاده قرار بگیرد، از جمله گلوکونات‌های آهن، کلسیم، مس، و … که در صنایع مختلف نظیر ساختمانی، کشاورزی و غیره استفاده می‌شوند.
کاربرد در صنایع نساجی
یکی از حوزه هایی که در آن از گلوکونات سدیم استفاده می شود، صنعت نساجی است. در نساجی از گلوکونات سدیم در پردازش بافت و رنگرزی بافت‌ها استفاده می شود.گلوکونات سدیم به عنوان یک نرم‌کننده مؤثر برای الیاف پارچه و همچنین به عنوان یک ماده ضد پرچینی در فرآیندهای نساجی مورد استفاده قرار میگیرد. گلوکونات سدیم به دلیل خواص ضد باکتریایی که دارد، در تولید الیاف نساجی با استفاده از فرآیندهای ضد باکتریال مورد استفاده قرار می گیرد.
کاربرد در محصولات شخصی
در تولید برخی از محصولات مراقبت از پوست مانند شامپو و محصولات آرایشی از گلوکونات سدیم استفاده می‌شود.گلوکونات سدیم به دلیل ویژگی‌هایی مثل نرم‌کنندگی ، در صنایع مختلف از جمله صنعت محصولات شخصی نیز استفاده می‌شود. در محصولات شخصی، گلوکونات سدیم به عنوان یک افزودنی مهم عمل می‌کند و در انواع محصولات نظیر صابون، کرم، لوسیون، و محصولات مراقبت از پوست دیگر به کار میرود.
کاربرد در صنایع کشاورزی
گلوکونات سدیم در ترکیبات مربوط به محصولات کشاورزی مورد استفاده قرار میگیرد.گلوکونات سدیم در صنایع کشاورزی به عنوان یک ماده شیمیایی کمکی و افزودنی مورد استفاده قرار میگیرد. این ترکیب خصوصاً در بخش‌هایی از کشاورزی که با مشکلاتی مانند اسیدیته خاک یا نیاز به افزایش میزان مواد مغذی در خاک مواجه هستند، مورد توجه قرار میگیرد. موارد استفاده از گلوکونات سدیم در صنایع کشاورزی شامل موارد زیر می‌شوند:
- تنظیم pH خاک
- افزایش جذب مواد مغذی
- حمایت از رشد گیاهان
- بهبود ساختار خاک
- مهارکننده ی اکسیداسیون
کاربرد در تصفیه آب:
گلوکونات سدیم در برخی از فرآیندهای تصفیه آب به عنوان یک ماده معالجه‌کننده استفاده می شود. این ماده به دلیل خواص خود از نظر شیمیایی و فیزیکی، در برخی از فرایندهای تصفیه آب اهمیت دارد.
گلوکونات سدیم صنعتی و خوراکی
گلوکونات سدیم دارای دو نوع صنعتی و خوراکی است و عموما به شکل مایع و جامد موجود می باشد. گلوکونات سدیم جامد به شکل پودر و گرانول های کریستالی است.گلوکونات سدیم معمولاً به عنوان یک ماده افزودنی خوراکی مورد استفاده قرار میگیرد. این ترکیب در محصولات مختلف خوراکی به عنوان یک ماده پایدار کننده، رنگ دهنده، و یا به عنوان یک افزودنی محافظ ممکن است وارد شود. درخواست خرید گلوکونات سدیم برای استفاده در محصولات خوراکی به دلیل خواص پایدار کنندگی و مفیدی که دارد، افزایش یافته است. گلوکونات سدیم صنعتی نیز در انواع مختلفی از جمله گلوکونات سدیم، گلوکونات کلسیم، و گلوکونات پتاسیم وجود دارند. این ترکیبات در صنایع مختلف، از جمله صنایع غذایی، داروسازی، صنایع شیمیایی و بهداشتی به عنوان مواد افزودنی، نگهدارنده، تنظیم‌کننده pH و سایر کاربردها به کار می‌روند.
مزایای گلوکونات سدیم
گلوکونات سدیم ماده ای بسیار کاربردی و موثر است که در طیف وسیعی مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده ی فراوان از گلوکونات سدیم طبیعتا به دلیل مزایای فوق العاده ای است که این ماده دارد. یکی از مهم ترین مزیت های گلوکونات سدیم تجزیه پذیری طبیعی با سرعت بالا است. گلوکونات سدیم با محیط زیست سازگار است و هیچ گونه آسیبی به محیط زیست وارد نمی کند. همچنین ضد خوردگی و ضد رسوب بودن نیز از ویژگی های این ماده است.گلوکونات سدیم توانایی دارد تا با کاهش pH محیط، از تخریب باکتری‌ها و میکروب‌ها جلوگیری کند. این خاصیت ضد باکتری از آن استفاده‌های مختلفی را در صنایع مختلف به وجود می‌آورد.
نکات ایمنی که در هنگام استفاده از گلوکونات سدیم
استفاده از گلوکونات سدیم در محیط‌های صنعتی یا دیگر زمینه‌ها باید با رعایت نکات ایمنی انجام شود. در زیر تعدادی از نکات ایمنی مرتبط با استفاده از گلوکونات سدیم آورده شده است:
۱.استفاده مناسب:
از گلوکونات سدیم به میزان مناسب و بر اساس دستورات تولید کننده استفاده کنید.
۲.استفاده با دستکش:
هنگام استفاده از گلوکونات سدیم، استفاده از دستکش‌های محافظ توصیه می‌شود تا مخاط، پوست و دست‌ها از تماس مستقیم با ماده محافظت شود.
۳.اطلاعات مواد اولیه:
اطلاعات مرتبط با مواد اولیه و خصوصیات گلوکونات سدیم را مطالعه کنید. این اطلاعات می‌توانند شما را در درک رفتار و ویژگی‌های ایمنی ماده یاری کنند.
۴.استفاده در محیط های دارای تهویه مناسب:
در صورت امکان، از گلوکونات سدیم در محیط هایی که تهویه ی مناسبی دارند استفاده کنید تا غلظت مواد را کاهش دهید.
۵.پوشش ویژه:
در صورت نیاز، پوشش ویژه مانند عینک محافظ یا لباس مخصوص ایمنی را برای محافظت از چشم‌ها، صورت یا لباس خود استفاده کنید.
۶.تمیزی و شستشو:
در صورت برخورد با پوست، سریعاً مناطق تماس را با آب بشویید و در صورت لزوم به پزشک مراجعه کنید.
۷.ذخیره‌سازی:
گلوکونات سدیم را در محیط‌های خنک و خشک و دور از دسترسی افراد غیرمجاز ذخیره کنید.
۸.هماهنگی با محیط زیست:
مطمئن شوید که هنگام دور انداختن مواد، از روش‌های مناسب مانند بازیافت استفاده می کنید تا به حفظ محیط زیست کمک کنید.