تری پلی فسفات سدیم چیست؟

تری پلی فسفات سدیم که به آن STP نیز می گویند، ترکیبی جامد و پلیمری است و در گروه ترکیبات معدنی قرار گرفته است. این محصول دارای کاربردی فراوانی است و به عنوان مهم ترین کاربردهای آن می توان به کاربرد در صنعت و محصولات خانگی اشاره نمود.نکته ی منفی سدیم تری پلی فسفات این است که ممکن است به محیط زیست آسیب وارد کند.فرمول شیمیایی تری پلی فسفات سدیم یا سدیم تری پلی فسفات،  Na_۵P_۳O_۱۰ است.دیم تری پلی فسفات یک نوع پلیمر سدیم فسفات می باشد که با تغییر در طول زنجیره تولید میگردد این ترکیب شیمیایی به دلیل دارا بودن گروه‌های فسفات، می تواند آب را به خوبی جذب نماید. در این مطلب درباره ی تولید سدیم تری پلی فسفات، روش های اندازه گیری آن، کاربرد، مزایا، معایب، نکات ایمنی استفاده و هر آنچه که لازم است درباره ی آن بدانید، به صورت جامع توضیح خواهیم داد. لطفا تا انتهای این مطلب ما را همراهی کنید.

سدیم تری پلی فسفات چگونه تولید می شود؟

برای تولید تری پلی فسفات سدیم، نیاز به استفاده از کربنات سدیم و اسید فسفریک می باشد. این مواد در داخل کشور نیز تولید می شوند. اما به دلیل کمبود تولید نسبت به نیاز کشور، از کشورهای دیگر نیز واردات انجام می شود. برای تهیه ی تری پلی فسفات سدیم، اسید فسفریک را بایستی با کربنات سدیم ترکیب کنیم و از حاصل ترکیب آنها دو نوع نمک دی سدیم فسفات و مونو سدیم فسفات به وجود می آید. هنگامی که نمک های ایجاد شده را در دمای بیش از ۳۰۰ درجه ی سانتی گراد قرار دهیم، سدیم تری پلی فسفات یا STPP تولید می گردد.

مشخصات تری پلی فسفات سدیم

مشخصات فیزیکی STPP شامل: وزن مولکولی ۳۶۷.۸۶ گرم بر مول. چگالی تری پلی فسفات سدیم برابر است با ۰.۹ گرم بر سانتی متر مکعب است. مشخصات شیمیایی  تری پلی فسفات سدیم شامل: فرمول Na5P3O10 است که نشان دهنده ی ترکیب شدن سدیم(Na) با سه مولکول فسفات(P3O10) می باشد. به لحاظ ظاهری نیز، به شکل پودر یا توده های بلوری مانند بدون رنگ است. تری پلی فسفات سدیم بدون بو است و قابلیت حل شدن در آب را نیز دارد.

نکات ایمنی درباره مصرف تری پلی فسفات سدیم

در صورتی که فردی تری پلی فسفات سدیم را تنفس کرده باشد، می بایست ابتدا وی را به هوای آزاد منتقل کنید. اگر همچنان تنگی نفس فرد ادامه داشت، می توانید از دستگاه اکسیژن برای تنفس دهی بهتر استفاده کنید. برای جلوگیری از ورود تری پلی فسفات سدیم به ریه ها بهتر است هنگام استفاده ماسک بزنید و همچنین بهتر است این ماده در معرض بخار قرار نگیرد. در صورتی تماس تری پلی فسفات سدیم با چشم، بهتر است ابتدا ۱۵ دقیقه چشم خود را باز نگه دارید و سپس آن را شستشو دهید. برای احتیاط و جلوگیری از تماس با چشم می بایست در حین کار، از عینک های مخصوص استفاده نمایید. در صورتی که STPP به پوستتان برخورد کرد، ابتدا لباس های آلوده شده را در بیاورید و به مدت ۱۵ دقیقه محل تماس را با آب شستشو دهید. می توانید برای محافظت بیشتر از پوست خود در برابر تری پلی فسفات سدیم از لباس محافظ و دستکش استفاده کنید. ممکن است تری پلی فسفات سدیم وارد دهان شود. در چنین شرایطی باید سریع دهان خود را شستشو دهید. برای پیشگیری از وقوع چنین اتفاقی بهتر است پس از اتمام کار با تری پلی فسفات سدیم، دست های خود را به صورت کامل بشویید و در حین کار نیز از خوردن و آشامیدن و نیز سیگار کشیدن اجتناب کنید.

دفع ضایعات تری پلی فسفات سدیم

می توانید ضایعات تری پلی فسفات سدیم را با استفاده از تجهیزات ایمنی ، جارو کنید  و آنها را در بسته بندی های درب دار، قرار دهید.  همچنین برای از بین بردن غبارهایی که بر روی سطوح و دیوار ها قرار دارند می توانید این سطوح را با آب شستشو دهید. ضایعات کم را هم  می توان با استفاده از آب پاکسازی و خنثی کرد.

مهم ترین کاربردهای تری پلی فسفات سدیم

STPP موارد استفاده ی فراوانی دارد که در این بخش به مهمترین کاربردهای تری پلی فسفات سدیم می پردازیم

تولید مواد شوینده

یکی از اساسی ترین اجزای تشکیل دهنده ی مواد شوینده، تری پلی فسفات سدیم است و به همین دلیل بیشترین درخواست خرید سدیم تری پلی فسفاتدر همین صنعت می باشد. استفاده از STPP در مواد شوینده، موجب نفوذ بیشتر سایر عناصر به درون البسته و همچنین تمیزی بیشتر سطوح می شود. در ساختار شوینده های خانگی و همچنین صنعتی که به صورت پودر، ژل، مابع و قرص هستند، از STPP  استفاده می شد.

افزودنی به مواد غذایی

تری پلی فسفات سدیم، باعث کاهش سرعت فاسد شدن مواد غذایی می شود و می توان برای نگهداری بیشتر گوشت و مواد غذایی دریایی استفاده کرد. همچنین STPP بافت گوشت را بهبود می بخشد و رنگ طبیعی آن را حفظ می کند.

کاربرد در صنایع غذایی

تری پلی فسفات سدیم، یک ماده چسبنده و ترشحی است با PH 10 و محلول متوسط ​​در آب که در دمای ۲۵ درجه سانتی گراد، ۱۵ گرم از آن در ۱۰۰ میلی لیتر آب حل می‌شود. این ترکیب برای ارتقاء ویژگی‌های خمیری مخلوط کیک و فرنگی شامل تخم‌مرغ و مرنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین در کاهش ژل آب میوه‌ها و کنسرو ژامبون و نرم و لطیف کردن کنسرو نخود فرنگی و لوبیا نیز موثر است.

علاوه بر آنچه که ذکر کردیم، تری پلی فسفات سدیم، در این موارد نیز کاربرد دارد:

1. به عنوان یک ماده نگهدارنده، سدیم تری فسفات در غذاهای دریایی، گوشت‌ها، مرغ و غذای حیوانات عمل می‌کند.
   ۲. در تحویل داروهای مبتنی بر پلی ساکارید، کاربردی به عنوان یک اتصال دهنده متقابل پلیانیون عمل می کند.
   ۳. به عنوان یک درزگیر برای نشت استخرهای مزرعه و ماده کلات کننده کلسیم و منیزیم استفاده می‌شود.
   ۴. در صنایع سرامیک، دباغی چرم، بازدارنده‌های شعله، خمیر کاغذ، پوشش کاغذ، فرآوری منسوجات، شناور‌سازی سنگ، رنگدانه‌های ضد خوردگی و تولید لاستیک نیز به کار می‌رود.
2. رقیق کردن آب
   ۶. شستن پارچه‌های سنگین
   ۷. شست‌وشوی اتوماتیک ظروف
   ۸. تمیز کردن مایعات حفاری
   ۹. مصرف مکمل‌های خوراکی مایع گاو

تری پلی فسفات سدیم چه مضراتی دارد؟

در صورتی که تری پلی فسفات سدیم در آب حل شود،باعث هیدرولیز شدن می شود و متعاقبا موادی مانند اورتو فسفات و پیرو فسفات به وجود می آیند. در صورت تجزیه ی این مواد و ورود آنها به چرخه ی جانوری و جذب آن توسط جلبک ها و میکروارگانیسم ها می تواند باعث ایجاد صدمه به محیط زیست شود. با توجه به آنچه بیان کردیم، تری پلی فسفات به طور مستقیم، به محیط زیست آسیبی نمی رساند، بلکه محصولات به وجود آمده از آن به محیط زیست صدمه می زنند. به همین خاطر است برای مصرف کردن این ماده قوانین محدود کننده ای وضع شده است.

مصرف خوراکی تری پلی فسفات سدیم بدون ضرر است؟

تری پلی فسفات سدیم STPP در مواد غذایی معمولاً به عنوان یک افزودنی غذایی استفاده می‌شود و ممکن است در برخی محصولات غذایی مانند گوشت‌ها، ماهی، فرآورده‌های لبنی، و موارد دیگر یافت شود. این ترکیب به عنوان یک ماده نگهدارنده و فسفات‌دهنده عمل می کند.

استفاده از STPP در مواد غذایی معمولاً با مقادیر مجاز تعیین شده توسط سازمان‌های بهداشتی و مواد غذایی مختلف صورت می‌گیرد. اگر مصرف این ترکیب با رعایت دستورالعمل‌ها و مقررات بهداشتی انجام شود، معمولاً به عنوان ایمن و بدون ضرر شناخته می‌شود.

مزایای تری پلی فسفات سدیم

به عنوان مهم ترین مزیت های STPP می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قیمت ارزانی دارد.
• در بیشتر مناطق به راحتی تهیه می شود.
• قدرت پاک کنندگی خیلی زیادی در تمیز کردن لکه های سنگین دارد.
• در صورتی که خشک نگه داشته شود، ماندگاری بالایی دارد.
• در صورت نیاز میتوان محلول قوی تر یا ضعیف تری را از آن ایجاد کرد

معایب تری پلی فسفات سدیم

معایب تری پلی فسفات سدیم عبارتند از:

• احتمالاً به علت ممنوعیت در برخی مناطق در دسترس نباشد.
• در صورت عدم نگهداری در محیط خشک و بدون رطوبت، ممکن است خشک و ترک خورده شود.
• در صورت عدم توجه به شرایط نگهداری، ممکن است باعث لکه‌های ناخواسته بر روی سطوح شود.
• این ماده حساسیت زاست و ممکن است  باعث تحریک چشم و پوست شود.
• باعث آسیب به شیشه، آینه و تیره شدن آلومینیوم می‌شود.
• این مواد به نسبت خطرناک هستند و در زمان استفاده نیاز به مراقبت شدید دارند.
• استفاده از آن ممکن است منجر به مشکلات نارسایی کلیوی، پوکی استخوان، گرفتگی عروق و مشکلات روده شود.

چه افرادی نباید از تری پلی فسفات استفاده کنند؟

کسانی که دارای بیماری های خاصی هستند بایستی از مصرف این ماده اجتناب کنند. به خصوص افرادی که با بیماری های زمینه ای زیر درگیر هستند:

• انسداد یا پارگی روده
• کولیت یا تنبلی روده
• بیماری کلیوی
• نارسایی قلبی
• آلرژی به فسفات سدیم

مصرف بیش از حد تری پلی فسفات چه عوارضی دارد؟

مصرف بیش از حد STPP ممکن است عوارض زیر را در پی داشته باشد:

• سردرد
• استفراغ
• کم شدن حجم ادرار
• نفخ شکم
• سرگیجه
• دل درد
• بیماری های کلیوی
• پوکی استخوان
• تشنج
• ضربان نامنظم قلب

انواع تری پلی فسفات سدیم

تری پلی فسفات سدیم (STPP) در اصل به عنوان یک ترکیب شیمیایی با فرمول Na₅P₃O₁₀ شناخته می‌شود، اما در صنایع مختلف، نسخه‌ها و اشکال مختلفی از آن استفاده می‌شود. در زیر، برخی از انواع تری پلی فسفات سدیم را می‌توانید بیابید:

تری پلی فسفات سدیم فناوری معمولی (Technical Grade)

این نوع STPP برای مصارف صنعتی و فرآیندهای صنعتی عمومی استفاده می‌شود. غالباً دارای خلوص کمتری نسبت به نسخه‌های مورد استفاده در صنایع غذایی و داروسازی است.

تری پلی فسفات سدیم خوراکی (Food Grade)

STPP خوراکی به عنوان یک افزودنی مورد استفاده در صنایع غذایی مانند تولید گوشت‌های فرآوری شده، محصولات ماهی، و موارد دیگر استفاده می‌شود. این نسخه دارای خلوص بالاتری برای مصارف غذایی است.

تری پلی فسفات سدیم تکنولوژی پایین (Low Tech STPP)

این نسخه از STPP به عنوان یک گزینه اقتصادی در برخی از فرآیندهای صنعتی و مصارف معمولی به کار می‌رود. معمولاً دارای خلوص پایین‌تری نسبت به نسخه‌های با کیفیت بالا است.

تری پلی فسفات سدیم فارماپویتیکال (Pharmaceutical Grade)

این نسخه با خلوص بالا و مشخصات دارویی استفاده می‌شود و در صنایع داروسازی برای تولید برخی از داروها و فرآورده‌های دارویی به کار می‌رود.